FİLYOS'u TANIYALIM...


Zonguldak ilinin kuzeydoğusunda bir sahil beldesi olan Filyos, Antik Tios kentinin üzerinde yer almaktadır.

Kentin tarihi hakkında bilgilerimiz azdır. Efsaneye göre Kent, M.Ö.7.yüzyılda kurulmuştur. Tarihi boyunca değişik isimlerle (Tios, Tieion, Tianon, Tium)anılmıştır. Kentin kurulduğu dönemde bu bölgede Kaukan adında bir yerli yaşamakta idi.

Tarihi boyunca siyasi güç oluşturamayan ve Ereğli ile Amasra'nın gölgesinde kalan Kent, Roma döneminde M.Ö.70 yılında yakıldı ve yağma edildi. Daha sonra yeniden inşa edildi ve bir ticaret ve balıkçı kenti olarak yaşamını devam ettirdi. Yörede mısır ve üzüm yetiştiriyor, bol miktarda torik ve palamut avlanıyordu. Bu ürünler gerek deniz ve gerekse Filyos çayı yoluyla gemilerle ihraç ediliyordu. Kent, Bizans döneminde M.S.5.yüzyılda önemli bir dini merkez oldu. Selçuk ve Osmanlı dönemlerinde ise (14.15.yüzyıl) giderek önemini yitirdi ve küçük bir balıkçı köyüne dönüştü. Bugün Filyos beldesinin bulunduğu alanda eski kentten toprak üstü kalıntı olarak Roma, Bizans ve orta çağ dönemlerine tarihlenen Kale, sahil surları, su kemeri, tonozlu galeri, tiyatro, savunma kulesi ve çeşitli mezarlar görülebilmektedir.

KALE TEPESİ:

İlk yerleşim yeri, kentin kuzeyindeki kale tepesi üzerindedir. Bugün burada ortaçağ kalesine ait duvarlar ile Helenistik-Roma dönemlerine tarihlenen kule kalıntısı bulunmaktadır. Kalenin duvarları 2003 yılında yenilenmiştir.

DOĞU TEPESİ:

Kale tepesinin doğusunda, bugün elektronik-Radar Mevzi Komutanlığının yer aldığı Doğu tepesi üzerinde, mermer sütun ve kaidesi, mermer yazıtlı levha, taş lahitler ve tuğla mezarlar ortaya çıkarılmıştır.

ESKİ LİMAN:

Kale Tepesinin batısında yer alan eski limana ait denizin içinde 6 metre genişliğinde ve 100 metreden fazla uzunlukta iki mendirek kalıntısı bulunmaktadır.

SAHİL SURU: 

Eski limanın başladığı noktadan itibaren Kent içine doğru uzanan sahil suru bulunmaktadır. Çeşitli dönemlerde tamir edilerek kullanılan surun kalınlığı 1metre mevcut yüksekliği ise 5 metredir. Bugün surun ancak 50 metrelik bir bölümü görülebilmektedir.

SU KEMERİ VE TONOZLU GALERİ:

Ateş Tuğla Fabrikasının doğusunda, dört kemerli bir su kemeri kalıntısı ve tuğladan yapılmış tonozlu bir galeri bulunmaktadır. Burasının büyük bir yapının ait bölümü olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca fabrikanın 1945-46 yıllarındaki ilk yapımı ve sonraki yıllarda yapılan ilave inşaatlarında ortaya çıkarılan pişmiş toprak küpler, mimari, parçalar, mermer kilise levhaları, mermer sütun kaideleri bugün fabrika bahçesinde koruma altındadır.

TİYATRO:

Kentin güneyindeki yamaca yaslanmış tiyatro Roma dönemine aittir. Taş oturma sıralarının bir bölümü sökülerek, geç dönemlerde yapılan inşaatlarda kullanılmıştır.

ARAŞTIRMA VE KAZILAR:

Tios Kentinin bilimsel olarak araştırma ve kazıları,2006 yılından beri Kdz. Ereğli Müzesi ve Trakya üniversitesi Arkeoloji bölümü tarafından yürütülmektedir. Maddi katkı, Zonguldak valiliği il özel idaresi Genel sekreterliği ve kültür ve turizm bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca Filyos Belediyesi tarafından da desteklenmektedir. 2006 yılında yapılan çalışmalarda eski kentin kentin toprak üstü kalıntıları tespit edildi. Envarterleri ve çizimleri yapıldı. Fotoğrafları çekildi, kent planı çıkarılmaya başlandı. Toprak altında bulunan yapılar ise jeoelektrik ve radar ölçümleri ile tespit edildi. Bu alanlarda araştırma çukurları(sondaj)açıldı2007 yılı çalışmaları 25 Temmuz tarihinde başladı. Prof. Dr. Sümer ATASOY'un bilimsel Başkanlığındaki Kazı ekibinde 6 öğretim üyesi, 6 uzman-Arkeolog ve 15 Arkeoloji-sanat tarihi öğrencisi bulunmaktadır. Ekip üyeleri Trakya, İstanbul, Marmara, Çanakkale, Uludağ, Eskişehir, Ege üniversiteleri mensuplarıdır. Ayrıca ekip içinde Avustralya Melbourne üniversitesinden bir uzmanda görev almıştır. Yapılan çalışmalarda, kale içinde; Hellenistik Devir'e (M.Ö.4.yy) ait yapılar ve çanak çömlek çeşidinin bol olması, yapılan ticaretin zenginliğini göstermektedir. Sahil surunun güneyindeki tarlalarda yapılan radar ölçümlerinde eski kentin yapıları tespit edildi.

Buradaki sondajlarda, Hellenistik Devir'e tarihlenen sur duvarları, Roma-Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, Roma dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçaları ortaya çıkarıldı. Su kemerinin hemen yakınında ise; anıtsal bir meydan çeşmesi olması muhtemel bir yapı bulundu Tiyatroda yapılan temizlik çalışmalarında; mermer iki heykel parçasına rastlandı. İki yazıt-bilimci tarafından, bugüne kadar yörede bulunmuş ve Ereğli müzesinde mevcut tüm Hellence ve Latince yazıtlar arşivlendi. Yazıtların değerlendirilmleerine başlandı. Ayrıca bir uzman grubu tarafından, ortaya çıkan tüm küçük ve büyük buluntuların yapı kalıntılarının çizimleri yapılmaktadır. Kazı ekibi Pazar günleri çevre gezileri düzenlemektedir. Bu geziler sırasında yöredeki eski yollar, kaya mezarları Roma dönemi köprüler ve suyolları tespit edilmiştir. Tios Kentinin araştırılması ve kazılması, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem taşmaktadır. Çünkü Türkiye'nin Karadeniz kıyılarında kazılan ilk ve tek antik kenttir. Başka örnek yoktur.

Buradan elde edilecek bilgi ve belgeler büyük önem taşımaktadır. Toprağın hemen altında yolları, meydanı, hamamı, dini yapıları, evleri depoları, dükkanları, mezarlarıyla büyük bir kent ortaya çıkarılacaktır. Böylece tarihi boyunca önemsenmeyen bu kent, Karadeniz Bölgesi'nin turizm açısından ilk ve tek parıldayan yıldızı olacaktır.
 www.filyosumuz.tr.gg